تحلیل روایی و ساختاری مکاشفات و واقعه های صوفیه (در متون منثور عرفانی از آغاز تا پایان قرن هفتم)

آثار منظوم و منثور ادبیات عرفانی بخش عمده ای از گنجین? غنی ادبیات فارسی را شامل می شود و باوجود پژوهش های فراوانی که تاکنون در این حوزه انجام گرفته است هنوز ظرفیت های قابل توجهی برای تحقیق دارد. یکی از این حوزه ها مکاشفات و واقعه های روایت شده در متون منثور عرفانی است. هرچند عرفا، بیان و انتقال تجربیات شهودی خود را از طریق زبان به دیگران دشوار می دانستند امّا می توان نمونه های فراوانی از مکاشفات را به صورت دست اول و از زبان خود صاحبان تجربه همچون عین القضات در تمهیدات، روزبهان بقلی در کشف الاسرار و نجم کبری در نسیم جمال و دیباچه جلال و یا به صورت منقول از زبان دیگرانی همچون گزارش های عطار در تذکرهالاولیاء و هجویری در کشف المحجوب یافت که علاوه بر محتوای غنی ادبی، از نظر روایت شناسی نیز تحقیق بکری است که جای آن خالی می نمود. در پژوهش حاضر عناصر روایی اعم از راوی و کانونی شدگی، طرح (پیرنگ)، شخصیت، درونمایه، زمان و مکان در مجموعه 313 مکاشفه از بیست نثر عرفانی با تکیه بر نظریات روایت شناسان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و نشان داده شده که شیوه روایتگری در این روایات کاملا با هدف و انگیزه راویان آن ارتباط داشته است. همچنین هرچند در نگاه نخست روایات مکاشفات از حیث رخدادهای پیرنگ کاملاً متنوّع به نظر می رسند اما با نگاه ساختاری بدانها مشخص شد مولّفه های مشترک و الگوهای ساختاری محدودی دارند.